Uitspraak Overduin: intern salderen verder ingeperkt
Na de Amercentrale- en Rendac-uitspraken van 18 december 2024 – waarover wij al eerder schreven – bevestigt de Afdeling bestuursrechtspraak van de Raad van State (de Afdeling) vandaag in de Overduin-uitspraak dat ook intern salderen met stikstofemissie die is toegestaan op grond van algemene regels, zoals bemesting, vergunningplichtig is. Hoewel deze uitspraak in de lijn der verwachting lag na de uitspraken Rendac en Amercentrale, wordt natuurvergunningverlening hiermee opnieuw een stukje moeilijker. In deze blog leggen Pim Oremans en Jeantine Swagerman uit waarom.
Kort gezegd: het was al duidelijk dat intern salderen niet meer vergunningvrij is, en met de uitspraak Overduin wordt duidelijk dat dat ook geldt voor intern salderen met stikstofbronnen die zijn toegestaan op basis van algemene regels (zoals bemesting).
Woningbouwproject Overduin
Deze zaak gaat over het woningbouwproject Overduin (voorheen Delversduin) in Egmond aan den Hoef. Het project ziet op de bouw van 162 woningen op agrarische gronden nabij het Natura 2000-gebied Noord-Hollands Duinreservaat. Voor het project is ook een natuurvergunning aangevraagd. Volgens het college van gedeputeerde staten van Noord-Holland was een natuurvergunning niet nodig. Het college had de toename van de stikstofuitstoot van het bouwproject namelijk weggestreept tegen de afname van stikstofuitstoot vanwege het beëindigen van de bemesting van de betreffende gronden. Daarbij heeft het college gebruikgemaakt van intern salderen op basis van stikstofruimte die voortvloeide uit algemene regels voor bemesten. Naar de kennis van zaken van toen, was het uitgangspunt dat dat kon in de zogenaamde “voortoets”.
Wat mag er in de voortoets?
In de voortoets wordt onderzocht of een project significante gevolgen kan hebben voor beschermde natuurgebieden. Als zulke gevolgen niet kunnen worden uitgesloten, is een natuurvergunning vereist en moet een passende beoordeling worden gemaakt. In de Amercentrale- en Rendac-uitspraken oordeelde de Afdeling dat intern salderen met een natuur- of milieuvergunning in de voortoets niet is toegestaan en slechts onder (strikte) voorwaarden mag worden betrokken bij de passende beoordeling. In de Overduin-uitspraak oordeelt de Afdeling dat hetzelfde geldt wanneer intern wordt gesaldeerd met stikstofruimte uit algemene regels voor bemesting.
De referentiesituatie
Voordat een passende beoordeling kan worden gemaakt, moet eerst worden vastgesteld wat de referentiesituatie is – oftewel: hoe zag de stikstofuitstoot eruit vóór het project? Bij gronden die werden bemest, gebeurt dit aan de hand van het bestemmingsplan. Hadden de gronden vanaf de referentiedatum onafgebroken een agrarische bestemming? Dan mag worden aangenomen dat er ook daadwerkelijk bemesting plaatsvond. De omvang van die stikstofruimte wordt vervolgens bepaald aan de hand van de hoogste stikstofgebruiksnorm voor enig gewas dat op basis van het bestemmingsplan op die locatie was toegestaan.
Belangrijk is wel: als de gronden op het moment van de vergunningaanvraag feitelijk en structureel niet langer agrarisch in gebruik zijn, mag stikstofruimte uit bemesting alleen nog meetellen in de referentiesituatie als die bemesting op dat moment óók zonder nieuwe natuurvergunning zou zijn toegestaan. Dit is een nieuwe voorwaarde die aansluit bij de lijn over intern salderen met een milieutoestemming.
Het speelveld (opnieuw) verder vernauwd
Deze uitspraak bevestigt wat sinds de Amercentrale- en Rendac-uitspraken al duidelijk werd: de ruimte om zonder natuurvergunning projecten te realiseren wordt steeds kleiner.
Voor initiatiefnemers betekent dit dat het speelveld verder vernauwt. Natuurvergunningen zijn vaker nodig, salderen is complexer geworden en de onzekerheid neemt toe. Wie projecten wil realiseren nabij Natura 2000-gebieden doet er verstandig aan de stikstofstrategie nog eens kritisch te bekijken.
